Herengracht 427-429 
Adres: Herengracht 427-429
Oud adres: 427: II432, wijk 33, klein nr. 101, kadaster F8, verponding 6034
429: II433, wijk 33, klein nr. 100, kadaster F7, verponding 6035
Postcode: 1017BR
Gebouwtype: Woonhuis
Geveltype: Halsgevel
Bouwstijl:
Lodewijk XIV
Bouwjaar: ±1670Â, ±1715Â
Opdrachtgever: Jan Jacobsz van Gelder (±1670), Cornelis de Roos (±1715)
Restauratie: 1966
(11 afbeeldingen)
Fraaie vroeg-18de-eeuwse halsgeveltweeling in Lodewijk XIV-stijl, gebogen lijstvormig fronton met vulling en versiering boven hijsbalk, klauwstukken met doorboord bloemmotief, basement van zandsteen. De raamindeling op de 2de verd. is sinds het Grachtenboek gewijzigd, verder weinig veranderd. Interieur: 429: gewelfde stucgang uit de bouwtijd.
Omstreeks 1670 kocht Jan Jacobsz een erf waarop twee huizen werden gebouwd, de huidige nummers 427 en 429, resp. 5,02 en 5,01 m breed. De ingang met stoep en onderingang bevindt zich bij het linkerpand aan de linkerzijde, bij het rechterpand aan de rechterzijde, zodat ook de gangen in beide huizen langs de buitenste zijgevel liggen. Omstreeks 1715 werden deze twee panden door makelaar en rooimeester Cornelis de Roos verbouwd. De nieuwe gevels, een halsgevel-tweeling in de Lodewijk XIV-stijl, hebben klauwstukken met acanthusbladeren met doorboord bloemmotief, een motief dat uitsluitend begin 18de eeuw voorkomt. De geveltop wordt beëindigd door een gebogen lijstvormig fronton met een fraaie vulling. De raamindeling is op de tweede verdieping na 1768 (zie het Grachtenboek) gewijzigd, maar verder zijn de gevels weinig veranderd.
Op de tekening uit het Grachtenboek is te zien dat dit huis, zoals zoveel Amsterdamse grachtenhuizen, twee pakzolders had: zie de twee zolderluiken onder het vlieringluik. We spreken van een koopmanshuis als het huis behalve woonverdiepingen ook pakzolders heeft, waar de koopmansgoederen konden worden opgeslagen. Tegenwoordig zijn bijna alle pakzolders verbouwd tot woonverdiepingen, waarbij de zolderluiken werden veranderd in gewone vensters. Toch kan men zien dat het zolderluiken zijn geweest: de middelste vensters zijn groter dan de twee vensters ernaast.
De tweeling is in 1966 gerestaureerd, waarbij o.a. de 18de-eeuwse roedenverdeling over de hele gevel werd teruggebracht. Let ook op de sublieme manier waarop de gevel geschilderd is. De roedenverdeling wit geschilderd, behalve daar waar oorspronkelijk de zolderluiken zaten.
Het rechterhuis bevat een verrassing, nl. een gewelfde stucgang uit de bouwtijd, vlak na 1700. Dit is een gang met een gewelf in stucwerk bestaande uit opeenvolging van kruis- en tongewelfjes met daartussen gordelbogen. Het stucplafond moet de indruk wekken een stenen gewelf te zijn, geïnspireerd op de galerijen in het stadhuis op de Dam van Jacob van Campen. De stenen gewelven werden nagebootst met een gewelfd stucplafond, opgehangen aan een houten draagconstructie die bestaat uit houten ribben. Gewelfde stucgangen zijn de eerste stucgangen in Amsterdam en werden toegepast vanaf het einde van de 17de eeuw tot begin 18de eeuw. (Zie ook: Herengracht 280 en 132, Keizersgracht 230.) De gang heeft een halletje, een verbreding van de gang direct achter de voordeur, hetgeen in de ontwikkeling van het Amsterdamse grachtenhuis gezien kan worden als een restant van het 17de-eeuwse voorhuis.
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 1638
Adres: Herengracht 427-429
Adressen: Herengracht 427
Inschrijvingsdatum: 26-05-1970
Redengevende omschrijving: Pand met halsgevel (XVIIIa). Versierde stoep.
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 1639
Adres: Herengracht 427-429
Adressen: Herengracht 429
Inschrijvingsdatum: 26-05-1970
Redengevende omschrijving: Pand met halsgevel (XVIIIa). Versierde stoep.
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
[Grachtenboek van Caspar Philips]
Laatste wijziging: september 2016