Amsterdam Monumentenstad

Sarphatistraat 110A

Naam: Rijksmagazijn van Geneesmiddelen
Adres: Sarphatistraat 110A
Sarphatistraat 410 (nieuw adres)
Gebouwtype: Liefdadigheid/gezondsheidszorg
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl: Neostijlen
Bouwjaar: 1888
Restauratie: 2000

(2 afbeeldingen)

Sarphatistraat 110A

Rond 1888 werd langs de Sarphatistraat op een gedempt stuk van de Singelgracht het Rijksmagazijn van Geneesmiddelen gebouwd. Het in eclectischrenaissancistische trant opgetrokken gebouw werd ontworpen door ingenieurs van de Genie. Het hoofdgebouw bestaat uit een U- vormige plattegrond met aan de straatzijde twee hogere hoekpaviljoens. In het paviljoen links was de directeur gevestigd, rechts was plaats voor de conciërge, administrateurs en de boekhouder. De lagere zijvleugels zijn gegroepeerd rond een onoverdekte binnenplaats. De teruggeplaatste middenvleugel bevatte onder meer diverse laboratoria. Door twee overdekte doorgangen liep aanvankelijk een smalspoor voor goederentransport van en naar het water van de Singelgracht. Het gebouw heeft een eeuw lang zijn bestemming voor de militaire farmacie vervuld. Het is inmiddels hoofdkantoor van woningcorporatie Stadgenoot.

MIP-nummer: 11009
Functie: Kazerne
Jaartal: 1875±
Bouwstijl: Neoclassicisme XIXB
MIP-nummer: 11008
Functie: Kazerne
Jaartal: 1875±
Bouwstijl: Neoclassicisme XIXB
MIP-nummer: 10630
Functie: Kazerne
Jaartal: 1875±
Bouwstijl: Neoclassicisme XIXB

Het Monumenten Inventarisatie Project, afgekort MIP, is een landelijk project van de Nederlandse Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed dat tussen 1986 en 1995 werd uitgevoerd. In de MIP-database zijn cultuurhistorische gegevens opgenomen van 152.400 waardevolle Nederlandse gebouwde objecten uit de periode 1850-1940. Het inventarisatieproject leidde tot de aanwijzing van rijksmonumenten: het Monumenten Selectie Project (MSP). Niet alle MIP-panden werden beschermde rijksmonumenten. Meer informatie: www.nationaalgeoregister.nl.

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 466176
Adres: Sarphatistraat 410
Adressen: Sarphatistraat 410
Inschrijvingsdatum: 27-10-1993
Redengevende omschrijving: Inleiding. Voormalig Rijksmagazijn van Geneesmiddelen, gebouwd in op de Hollandse Renaissance geinspireerde eclectische trant ten behoeve van het toenmalig Ministerie van Oorlog in 1887-89, bestaande uit hoofdgebouw op U-vormige plattegrond met aan achterzijde aangebouwd ketelhuis met schoorsteen, opslaggebouw en hekwerk, en deel uitmakend van een groter ensemble van 19e-eeuwse militaire gebouwen langs de Amsterdamse Singelgracht nabij de Muiderpoort. Omschrijving. Het hoofdgebouw van het voormalig RIJKSMAGAZIJN VAN GENEESMIDDELEN bestaat uit een groot, onderkelderd gebouw met twee en drie bouwlagen onder samenstel van zinken zadel- en afgeplatte schilddaken, op een U-vormige plattegrond, in oorsprong bestemd voor de bereiding, opslag en verzending van geneesmiddelen ten behoeve van de kolonien, de garnizoenen van het leger, de marine-hospitalen, -schepen en -inrichtingen, de gevangenissen, de rijkswerkinrichtingen en andere met militaire zaken en justitie verbonden instellingen, alsook voor de huisvesting van de directeur en de concierge. Het uit twee hoge hoekpaviljoens van zes vensterassen breedte en een lager U-vormig deel van elf vensterassen breedte samengestelde gebouw met een diepte van twaalf vensterassen, is opgetrokken in baksteen op een natuurstenen plint, afgewisseld door blokken, banden en cordonlijsten in natuursteen en siermetselwerk; het wordt afgesloten door een omlopende, gekorniste kroonlijst met tandlijst en het heeft rondom de oorspronkelijke, in verschillende typen uitgevoerde vensters met houten kozijnen. De hoofdingang - met dubbele paneeldeuren, dubbel snijraam, rustica-omlijstingen en opschrift in vergulde letters verwijzend naar het jaar van voltooiing en de oorspronkelijke functie: anno - rijksmagazijn van geneesmiddelen - 1889 - bevindt zich in het midden van de teruggerooide noordgevel aan de door een ijzeren hek afgesloten onoverdekte binnenplaats. De twee bouwlagen tellende zijgevels van het U-vormig middenblok hebben aan de binnenplaatszijde elk een getoogd dubbel hijsluik in de tuitvormige top in een keperboogvormig spaarveld waarboven een in siersmeedwerk uitgevoerde hijshaak. De hoge, vier vensterassen diepe hoekpaviljoens - die in oorsprong de respectievelijk twee en een verdieping tellende woningen voor directeur (nr. 110 B) en concierge (nr. 110 A) bevatten - hebben op de beganegrond zesruitsvensters met brede, verdikte middenstijl en rondboogvormig bovenlicht met spaakvormige onderverdeling; op beide verdiepingen zijn de - in de eerste travee zijn zij gekoppeld uitgevoerde - vensters T-vormig met segmentvormige, met siermozaiek gevulde segmentbogen op de eerste verdieping en met een rechte afsluiting met natuursteenblokken op de tweede verdieping. De hoekpaviljoens bezitten verder bij de binnenplaats twee lage, plat afgedekte uitbouwen met elk een zij-ingang en zesruitsvensters waarboven een rondboog in siermetselwerk, oorspronkelijk dienend als portiersloge en portaal en aan de achterzijde voorzien van een venster met ijzeren onderverdeling; aan de straatzijde twee topgevels met gebogen fronton, zijvoluten en siersmeedijzeren hijshaak boven het H-venster; in de zijgevels bij respectievelijk de vierde en de derde vensteras de ingang naar de directeurs- en conciergewoning met houten paneeldeur en roosvenster. De overige gevels zijn in vergelijkbare trant, doch soberder uitgevoerd met merendeels getoogde vensters in kruiskozijnen met zes- en vierruits-verdeling, terwijl de twee grote trappenhuizen aan de uiteinden van de lange vleugel worden gemarkeerd door een recht afgesloten topgevel en vensters met ijzeren onderverdeling waarin kruis- en rozetmotieven. Tussen de lange vleugel en de dwarsvleugels bevinden zich op de beganegrond twee doorgangen waar in oorsprong een smalspoor doorheen liep voor het transport. Inwendig resteren onder meer nog de oorspronkelijke houten kapconstructies; voorts nog in de voormalige directeurswoning de marmeren hal met twee gesneden rondbogen en stucplafond, de houten trappartij, en eenvoudig stucplafond op de centrale overloop; in de dwarsvleugels de ijzeren kolommen en troggewelven met in de westvleugel nog ten dele de houten magazijnkasten; aan beide uiteinden van de lange vleugel de deels opengewerkte ijzeren trappartijen. Het vijf vensterassen tellende, in eclectische trant langs de Singelgracht gebouwde ketelhuis - waarin in oorsprong ook de machinekamer, privaat en door stoom aangedreven werkinrichting waren ondergebracht met nog resterende ijzeren wasemkap - is door middel van een tussenlid met het hoofdgebouw verbonden en aan de oostzijde met een hoogopgaande schoorsteen; het heeft verder een bouwlaag onder zinken zadeldak met licht overstek tussen puntgevels, waarin aan elke zijde een roosvenster; voorts is het voorzien van rondboogvensters, spaarvelden en lisenen. De zich verjongende schoorsteen is rond gemetseld op een vierkante sokkel met siermetselwerk en voorzien van versterkingsringen. Vrijstaand in de zuidoostelijke hoek van het terrein bevindt zich het in oorsprong als bergplaats voor brandstoffen bestemde gebouw, uitgevoerd in sobere eclectische trant met een bouwlaag onder zadeldak tussen puntgevels met in de lange westgevel een drietal houten magazijndeuren, uitsluitend van belang als complexonderdeel. Het hoofdgebouw heeft verder aan de zijde van de Sarphatistraat bij de binnenplaats en de zij-ingangen van de vroegere directeurs- en conciergewoningen een karakteristiek ijzeren hekwerk met balustervormige pijlers, pijlpunten en pijnappels. Waardering. Karakteristiek laat 19e-eeuws overheidsgebouw met in oorsprong de bijzondere functie van Rijksmagazijn van Geneesmiddelen, met in- en uitwendig gaaf bewaard gebleven eclectisch-renaissancistische details en typische bouwhistorische constructies, en met bijbehorend bijgebouwen en hekwerken gesitueerd temidden van een reeks 19e-eeuwse voormalige militaire gebouwen langs de Singelgracht, als zodanig van algemeen belang wegens architectuur-, bouw-, cultuur- , militair- en stedebouwkundig-historische waarde. N.B. De overige aanbouwen worden van bescherming uitgesloten.

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]