Passeerdersgracht 28-32 
Arbeidsbeurs
Naam: Arbeidsbeurs
Adres: Passeerdersgracht 28-32
Oud adres: 28: HH127, wijk 34, klein nr. 15, kadaster E2699, verponding 6515
30: HH128, wijk 34, klein nr. 16, kadaster E2700, verponding 6513
32: HH129, wijk 34, klein nr. 18, kadaster E2701, verponding 6513
Gebouwtype: Bestuurs-/openbaar gebouw
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl:
Amsterdamse School
Bouwjaar: 1915-1917
(Eén van de 200 nieuwe Rijksmonumenten uit de periode 1850-1940, in 2001 op de monumentenlijst geplaatst.)
N.B. Deze beschrijving is zo kort omdat wij nog niet de kans hebben gehad dit pand te bezoeken en te beschrijven. Als u vindt dat wij snel langs moeten komen, laat het ons weten!
MIP-nummer: 12805
Functie: Arbeidsbeurs
Architect: Dienst Publieke Werken
Jaartal: 1912 ontwerp, 1915 bouw
Bouwstijl: Expressionistische Amsterdamse School
Het Monumenten Inventarisatie Project, afgekort MIP, is een landelijk project van de Nederlandse Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed dat tussen 1986 en 1995 werd uitgevoerd. In de MIP-database zijn cultuurhistorische gegevens opgenomen van 152.400 waardevolle Nederlandse gebouwde objecten uit de periode 1850-1940. Het inventarisatieproject leidde tot de aanwijzing van rijksmonumenten: het Monumenten Selectie Project (MSP). Niet alle MIP-panden werden beschermde rijksmonumenten. Meer informatie: www.nationaalgeoregister.nl.
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 518343
Adres: Passeerdersgracht 28-32
Adressen: Passeerdersgracht 30 ;Passeerdersgracht 32 ;Tweede Passeerdersdwarsstraat 7 ;Tweede Passeerdersdwarsstraat 9
Inschrijvingsdatum: 22-04-2002
Redengevende omschrijving: Inleiding. Een in 1915-1917 tot stand gekomen ARBEIDSBEURS, als instituut voorloper van de huidige arbeidsbureaus. Gebouwd in opdracht van de gemeente Amsterdam naar een ontwerp van de Dienst der Publieke Werken in de stijl van de Amsterdamse School. In verband met de lichttoetreding is aan de Tweede Passeerdersdwarsstraat een lagere annex tegen het hoofdgebouw ontworpen. Op de oorspronkelijke plattegrond is duidelijk te zien hoe de diverse beroepsgroepen over het pand verdeeld werden. Op de begane grond van de lagere annex in de Tweede Passeerdersdwarsstraat zaten de bakkers. Hier bevond zich ook de ingang voor de concierge, alsmede de ingang voor de mannen. In het hoofdgebouw trof men naast zuivere utilitaire ruimtes verder een buffet, de grote wachtzaal voor de mannnen, de kamer voor de onderdirecteur, spreekkamers en een ruimte voor de werkgevers. Aan de voorgevel aan de Passeerdersgracht bevonden zich de ingangen voor de werkgevers en voor de vrouwen. Op de eerste verdieping bevonden zich de ruimtes voor het vrouwelijk handels- en kantoorpersoneel, de dienstboden en de schoonmaaksters. Op de eerste verdieping van de annex bevond zich de woning voor de concierge. Op de tweede verdieping/kapverdieping van de annex bevond zich de slaapkamer van de concierge. Op deze verdieping in het hoofdgebouw bevonden zich de ruimte voor de directeur, de verdere bureaux en schrijfkamers en de ruimte voor het mannelijk kantoor- en handelspersoneel, verder de wachtruimte voor de jongens en de kamer voor de adviescommissies. Op de derde verdieping bevonden zich de wachtkamers en de vergaderzalen.
Omschrijving. De voormalige Arbeidersbeurs omvat een hoofdvolume en een lagere zijvleugel.
1) De hoofdbebouwing aan de Passeerdersgracht. Het hoofdvolume van de voormalige Arbeidersbeurs is gebouwd op een rechthoekig grondplan en bestaat uit een souterrain en vier buowlagen onder een meervoudig samengesteld dak. Opgetrokken in bakstenen in overwegend kruisverband. Sommige delen van het bouwvolume lopen hoger door dan andere. De meeste delen worden door een plat dak afgesloten. Tussen deze plat afgesloten delen lopen goten. Het dakdeel aan de zijde van de Tweede Passeerdersdwarsstraat bestaat uit een schuinoplopend dakschild gedekt met blauwgrijze pannen. Op dit dakschild drie driezijdige dakkapellen, elk met loden of zinken zijwandbekleding. Verder een houten driezijdig kozijn met een geleed venster. Aan de onderzijde aan weerszijden een vergaarbak. Op het dak verder een aantal opgebouwde ornamenten in de stijl van de Amsterdamse School.
De gevel aan de zijde van de Passeerdersgracht heeft uiterst rechts een eenvoudige dubbele houten toegangsdeur in houten kader met een groot opvallend geleed bovenlicht met eveneens gelede zijlichten onder een latei. Het bovengelegen geveldeel bevindt zich in een iets verdiept spaarveld en toont een drietal kruisvensters met in elk kwadrant een vierruits raam. Gevelbeëindiging met in serie geplaatste ornamenten. Rechts van de vensters een verticaal gemetseld accent eindigend in een hoekbekroning met gemetseld ornament en bandwerk. Bovenop een loden ornament in Amsterdamse School-stijl. Links hiervan een breed en hoger geveldeel van drie vensterassen met boven de plint de vensters van het souterrain. Centraal de toegangspartij met dubbele houten deur met lichten. Aan weerszijden een driezijdige gemetselde post met een naar boven toe zich trapsgewijs verjongende natuurstenen afsluiting. Boven de deur een veld verticaal vermetselde bakstenen met enkele golvende band.
Boven deze toegangspartij een over drie verdiepingen zich uitstrekkende driezijdig uitgebouwde erker. Verspringende gemetselde delen met eveneens vespringende overhoeks geplaatste vensters met glas-in-lood raamvulling. Onder deze erker nog een tweezijdig geleed venster. Boven de erker een afdekking. Aan weerszijden van de ingangspartij vier kruisvensters als omschreven in het rechtergeveldeel. De gevelbeëindiging van het deel boven de erker is recht en eenvoudig. Hierachter zien wij nog de stompe gevelbeëindiging van het hoger opgetrokken centrale bouwdeel. De gevelbeëindiging van de delen boven de vensters toont elk drie gemetselde verticale accenten, kleine vensters met roedenverdeling, brede houten overstek en een stompe loden of zinken afdekking. Overhoeks een smal geveldeel met de genoemde kruisvensters en uitgewerkte gevelbeëindiging.
De gevel aan de zijde van de Tweede Passeerdersdwarsstraat toont boven de plint met souterrainvensters op vier bouwlagen een serie van drie kruisvensters met dubbele verticale middenpost. Verder verticale roedenverdeling. Rechte gevelbeëindiging. Het linkerdeel van deze gevel toont drie opgaande vierkante vensters met geometrische roedenverdeling. Hierachter het trappenhuis. Boven nog een enkel smal venster. Uitgewerkte gevelbeëindiging als eerder genoemd.
2) De lagere zijvleugel aan de Tweede Passeerdersdwarsstraat is op een driehoekig grondplan in baksteen opgetrokken in overwegend kruisverband. De aanbouw bestaat uit drie bouwlagen onder een samengesteld dak met schuinoplopende schilden en een plat deel; de schilden worden gedekt met blauwgrijze pannen. De gevel aan de noordzijde is blind. Aan de beëindiging twee treden en een dekkende afsluiting. Verder een in de noklijn van het dak gelegen schoorsteen. Aan de Tweede Passeerdersdwarsstraat aan de linkerzijde een eenvoudige toegangsdeur met kleine stoep. De vensters van de begane grond zijn buitengewoon hoog geplaatst. Drietal vensters met kalven, verdere roedenverdeling en tuimelramen in het bovenlicht. Boven de deur een smal vierdelig ladderraam. De verdieping wordt van de begane grond gescheiden middels een tweedelig getrapte bakstenen band. Drie identieke meervoudig gelede zestienruits vensters. Eenvoudige breed uitkragende daklijst. Op het dakschild drie ranke dakkapellen. Zijwanden van deze licht piramidale kapellen is van lood of zink. Aan de voorzijde een smal en hoog en drievoudig geleed venster. Aan de zijde van de kleine driezijdige onbebouwde ruimte bevindt zich een gevel met een iets terugezet deel. In deze gevel enige vensters met kozijnen in Amsterdamse School-stijl. Metalen hekwerk bij de gevelbeëindiging, daarachter terras.
Waardering. Voormalige Arbeidersbeurs in Amsterdamse School-trant van algemeen belang vanwege de hoge architectuur- en cultuurhistorische waarde. Verder van belang als bijzondere uitdrukking van een sociaal-economische ontwikkeling en vanwege de typologische waarde als vroegste voorbeeld van een als zodanig ontworpen gemeentelijk kantoorgebouw ten behoeve van de arbeidsbemiddeling.
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
Laatste wijziging: augustus 2016