Weteringschans 26-28 
Peper en Zout
Naam: Peper en Zout
Adres: Weteringschans 26-28
Postcode: 1017SG
Gebouwtype: Handelsgebouw/kantoor
Bouwstijl:
Hedendaags
Bouwjaar: 1970/79
Architect: Frans J. van Gool
Opdrachtgever: Philips Pensioenfonds
(5 afbeeldingen)
Twee kantoorvilla's tegenover het Rijksmuseum die het doorzicht respecteren, maar architectonisch nogal afwijken van de stadsvilla's waarop het ontwerp is gebaseerd. Typerend zijn de vlakke gevels en vierkante vensters en het sculpturaal behandelen van de gevels. Destijds controversieel en spraakmakend, de Amsterdammers spraken spottend over 'Peper en Zout'. Voorbeeld van Post '65 architectuur uit de periode 1966-1990.
Op deze locatie aan de voormalige stadswal stonden twee 19de-eeuwse stadsvilla's vergelijkbaar met die daarnaast, zoals Weteringschans 24, maar die zijn in 1967 wegens bouwvalligheid gesloopt. De gemeente stelde als eis aan de nieuwbouw dat het villa-achtig moest zijn, dus zich moest spiegelen aan de stadsvilla's die hier stonden en verderop nog staan. Dat stelde architect Frans van Gool (1922-2015) voor een probleem omdat hij daardoor niet uitkwam in het te realiseren kantooroppervlak. Dat loste hij op inventieve wijze op door overstekken toe te passen: zwevende gedeelten die buiten het grondoppervlak uitsteken. Hij sprak van "een solo van 312 ramen": "Ik heb het gebouw voldoende ego meegegeven maar niet zoveel dat de omgeving wordt doorgeprikt." Echter, door de eigentijdse vormgeving zonder enige versiering of opsmuk, maar ook omdat de strak vormgegeven gebouwen sterk contrasteren met het Rijksmuseum en de 19de-eeuwse villa's, konden de kantoren meteen op stevige kritiek rekenen. Architectuurcriticus Maarten Kloos schreef in de Volkskrant: "De proporties van de ramen kan men nog mooi of lelijk vinden, maar het laag doortrekken naar het water van de villa's heeft een opdringerige massaliteit tot gevolg gehad, die hen tegen de bedoeling in zeer statisch maakt. (...) De situering van de ingangen is onduidelijk. (...) "De morbide hal achter het sombere natuurstenen portaal ervan is niet meer dan een benauwde sluis." Columnist Henk Hofland sprak van doodskoparchitectuur; Renate Rubinstein vond dat de gebouwen achterdocht en mensenhaat uitstraalden. Gerrit Komrij schreef er in 1983 zelfs een boek over: Het Boze Oog. De Amsterdammers gaven al snel een spottende naam aan de kantoorvilla's: het Peper- en Zoutstel of kortweg Peper en Zout.
Momenteel beginnen de kantoorgebouwen enige waardering te krijgen. De Bond Heemschut noemde de kantoorvilla's in een inventarisatie van de Post '65-architectuur 'iconisch' en 'zorgvuldig ontworpen'. Op 6 december 2022 werden de villa's op verzoek van de erfgoedvereniging aangewezen als gemeentelijk monument, maar de publieke waardering voor Peper en Zout moet nog groeien.
Monumentenstatus: GM
Monumentennummer: 200972
Adres: Weteringschans 26-28
Inschrijvingsdatum: 06-12-2022
Redengevende omschrijving: De twee kantoorpanden met tuin aan Weteringschans 26 en 28 + 28a zijn van stedenbouwkundige waarde als alzijdig vormgegeven, beeldbepalende elementen in het stadsbeeld, tegenover het Rijksmuseum en in een reeks van vrijstaande villa’s met eigen tuin op dit stuk van de Weteringschans. Het ensemble heeft een zeer specifieke signatuur door de sculpturale vorm met overhoekse volumes en sluit door de laterale oriëntatie op zeer eigen wijze aan op de historische negentiende-eeuwse stedenbouwkundige context.
De panden zijn van architectonische waarde vanwege de voor Van Gool kenmerkende minimalistische vorm en vormgeving. Zij zijn met aandacht voor materiaal en detail vormgegeven. De opbouw van de volumes, de vlakke gevelafwerking, de strenge ritmiek van de bijna vierkante vensters en de afstemming van materialen en tinten zijn in grote samenhang met elkaar ontworpen. De panden zijn een goed voorbeeld van de volstrekt eigen wijze waarop Van Gool omsprong met stadsvernieuwing in een historische, beeldbepalende context in Amsterdam.
De twee kantoorgebouwen met tuinaanleg zijn van cultuurhistorische waarde als een vroeg voorbeeld van een modern kantoorgebouw binnen een historische stedenbouwkundige configuratie. Ze vormen een markant moment in de stadsgeschiedenis en in de ideeëngeschiedenis over stadsvernieuwing en de omgang met de historisch gebouwde omgeving.
De hoofdopzet en het oorspronkelijke gevelbeeld zijn gaaf behouden.
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
Laatste wijziging: januari 2023