Amsterdam Monumentenstad

Herengracht 527

Adres: Herengracht 527
Oud adres: X389, wijk 58, klein nr. 53, kadaster I822, verponding 4406
Postcode: 1017BV
Gebouwtype: Woonhuis (dubbel huis)
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl: Lodewijk XVI
Bouwjaar: 1667, ±1770, ±1810
Architect: Jacob Otten Husly? (1770)
Opdrachtgever: Annetie Robijns, wed. van Matthias Croesens (1667), Johanna Sara Pels (1770)

(11 afbeeldingen)

Herengracht 527

De erven 14 en 15 in park B van de Vierde Uitleg werd in 1664 gekocht door Wijma Benningh, die ze in 1666/67 verkocht aan Annetie Robijns (1598-1667), weduwe van Mattheus Groesens de Oude, die reeds eigenaar was van de erven van 519-525 en 543. Op de twee kavels werd een dubbel huis gebouwd, genaamd De Vergulde Turkse Keijser. Van dit in ca. 1670 voltooid huis is het hoge schilddak nog aanwezig. In 1770 kreeg het dubbele huis een nieuwe voorgevel, in opdracht van Johanna Sara Pels (1695-1791), die reeds in 1725 hier was komen wonen met haar man, Jan Bernd Bicker (1695-1750). Hun zoon Jan Bernd Bicker 1733-1774) woonde in 1757 nog in dit pand, maar vestigt zich later op nr. 450. De nieuwe lijstgevel is een vroeg voorbeeld van de Lodewijk XVI-stijl. In Vier Eeuwen Herengracht wordt deze verbouwing op grond van het niet aanslaan in de verpondingen op vóór 1760 gesteld, maar dat is eigenlijk niet denkbaar. Rond 1765 wordt pas de 'Nieuwe Zwier' van de Lodewijk XV-stijl steeds meer bekritiseerd als een symbool van de morele en materiële neergang van de Republiek. De uitbundige en wulps-weelderige Rococo maakt dan geleidelijk plaats voor een meer strakke en ingetogen bouwtrant die teruggrijpt op het Hollands Classicisme van de 17de eeuw. Aanvankelijk komt dit neo-classicisme tot uitdrukking in het gebruik van een groot driehoekig fronton zonder dat van pilasters gebruik wordt gemaakt. De nieuwe gevel van Herengracht 527 is een vroeg voorbeeld van de Lodewijk XVI-stijl, maar tegelijkertijd ook een zeldzaam voorbeeld van een Palladiaanse variant van deze stijl. Een ander voorbeeld van een dergelijke gevel is natuurlijk Felix Meritis, ontworpen door Jacob Otten Husly, maar dat is een veel later voorbeeld uit 1787. Pilastergevels zijn en blijven ook in de Lodewijk XVI-periode relatief zeldzaam. De zandstenen gevel van Herengracht 527 heeft een hoog basement van rustica-blokken met daarboven vier Ionische pilasters over twee verdiepingen bekroond door een groot driehoekig fronton en een gesloten attiek. De fries van de kroonlijst is gedecoreerd met festoenen. In het timpaan bevindt zich een adelaar met gespreide vleugels. Ook het hoge schilddak met de sierschoorstenen doet aan het Hollands Classicisme van de 17de eeuw denken. Het is niet bekend wie de architect van deze opmerkelijke gevel is geweest. Mogelijk was het Jacob Otten Husly, die in 1768 in Parijs is geweest en die mogelijk was geïnspireerd door wat hij daar zag. Andere mogelijke kandidaten zijn Maybaum, Rauws of L.F. Druck.

Vermeldenswaardig is dat tsaar Peter de Grote met zijn gevolg in 1717 in dit huis logeerde, nadat hij met ruzie Keizersgracht 317 had verlaten. Herengracht 527 was toen eigendom van Jacob Jansz Hinlopen, zoon van Jacob Jacobsz Hinlopen (1668-1698) en Hester Rants (1671-1750), die echter in Utrecht woonde en het pand daarom verhuurde, in 1717 aan de Russische koopman Dimitri Solowjow. Naar verluidt werd het huis door de Russische logees volkomen "ontramponeert" (vernield). Hinlopen verkocht het huis in 1725 aan de bovengenoemde Jan Bernd Bicker.

In 1808 wordt het huis met de stal voor 100.000 gulden gekocht door koning Lodewijk Napoleon waarna Philippus Julius van Zuylen van Nyevelt hier gaat wonen. Na de inlijving van het koninkrijk Holland bij Frankrijk is hij maarschalk van Holland. De gevel wordt gemoderniseerd door het aanbrengen van een frontale stoep en stoeppalen en door een Empire-roedenverdeling met grotere ruiten. In 1811 logeert keizer Napoleon er tijdens diens bezoek aan Amsterdam. In 1829 komt het huis in bezit van Johannes Luden, directeur van de Nederlandsche Bank. Het huis wordt aanvankelijk verhuurd aan David Jacob van Lennep die hier vanaf 1822 woont.

Gebruikte literatuur:

• J. Korthals Altes. Herengracht 527. Een uitzonderlijk huis in Amsterdam, UvA-scriptie, Amsterdam 1983
• J.C. Breen. 'Geschiedenis van het huis Heerengracht 527'. Jaarboek Amstelodamum 17 (1919): p. 67-72
• Thomas H. von der Dunk. 'Hollandse Herleving rond Amsterdam. De terugkeer van de Gouden Eeuw in de architectuur van noordelijk Holland aan het einde van de 18de eeuw'. Holland 28 (1996): p. 82-100
• I.H. van Eeghen. 'Lijst van verbouwingen aangeslagen voor de verponding 1760-1772'. Maandblad Amstelodamum 50 (1963): p. 29-30
• H.J. Zantkuijl. Bouwen in Amsterdam. Amsterdam, 1993; p. 534

[Overige literatuur]

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 1668
Adres: Herengracht 527
Adressen: Herengracht 527
Inschrijvingsdatum: 29-04-1975
Redengevende omschrijving: Dubbel huis (in de kern XVIIc ?), met gebeeldhouwde zandstenen gevel met middenrisaliet waarin ionische pilasters, onder gebeeldhouwde lijst, fronton en attiek (Louis XVI, blijkbaar reeds voor 1768). Deur, snijraam, 2 gevellantaarns, frontale stoep, 4 stoeppalen en roedenverdeling alle plm 1800 ?

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]