Geldersekade 107 
Huis met de acht ingangen
Huisnaam: Huis met de acht ingangen
Adres: Geldersekade 107
Oud adres: N358, wijk 12, klein nr. 8, kadaster G3756, verponding 3343
Postcode: 1011EM
Gebouwtype: Winkel-woonhuis
Geveltype: Klokgevel
Bouwjaar: 1634, 18de eeuw
Restauratie: 1955
(26 afbeeldingen)
Hoekhuis, oorspronkelijk trapgevel in Amsterdamse renaissance-stijl met grote trappen met gebogen topfronton en klauwstukken, top gewijzigd eind 18de eeuw, gave houten onderpui met natuurstenen puibalk die om de hoek doorloopt, overkraagde gevels. Boven de ingang is in de puibalk het jaartal 1634 aangebracht. Interieur: Moer- en kinderbalkenplafond met sleutelstukken met kopjes in de achterkamer van de winkel en spiltrappen en steektrappen uit de bouwtijd.
Dit markante 17de-eeuwse hoekpand met winkel en apart bewoonde boven-, achter- en kelderwoningen had oorspronkelijk een trapgevel met grote trappen met klauwstukken in Amsterdamse renaissance-stijl (zie een schilderij van Ouwater uit ca. 1780-1790): het bovenste deel van de gevel is vermoedelijk eind 18de eeuw gewijzigd in een klokgevel, een sobere rollagentop met zandstenen voluten en een kuifje. De gevel uit 1634 is echter verder vrij goed bewaard gebleven met muurdammen als pilasters, ontlastingsbogen en speklagen - zij het dat de banden zijn doorbroken en de ontlastingsbogen van de 2de verdieping verdwenen door de vergroting van de vensters (de ontlastingsbogen zijn wel nog aanwezig op de zolderverdieping). Bijzonder fraai is de natuurstenen puibalk die om de hoek doorloopt. Boven de ingang is in de puibalk het jaartal 1634 aangebracht. Bij de vroege renaissancegevels uit de 17de eeuw zien we dat de puibalk voor het bovenste deel uit een natuurstenen lijst bestaat waaronder een houten balk werd geplaatst. De bolle natuurstenen vorm van de lijst, 'ovolo', komt onder andere voort uit de werken van de Italiaanse architect Palladio. Hendrick de Keyser liet zich hierdoor inspireren en paste deze gesneden natuurstenen 'ovolo' toe bij onder meer O.Z. Voorburgwal 57 (1615). Geldersekade 107 is een ander fraai voorbeeld hiervan.
In de Historische Gids van D'Ailly staat dat het pand bekend stond onder de naam 'Het huis met de acht ingangen': er zaten een kolenman, een aardappelenhandel, een 'appelenvrouwtje' en in de winkel zal een handel in scheepsbenodigdheden. Het in 1955 gerestaureerde pand, waarbij 90 % van de kosten door het Rijk werden betaald, had minder ingangen, behalve een aantal kelderingangen, de winkelingang aan de Geldersekade, een ingang van de woning boven de winkel op de hoek van de Recht Boomssloot en de ingangen van twee woningen in het achterste gedeelte van het pand. Vermoedelijk had het pand al in de 17de eeuw een aantal kelderwoningen, terwijl het achterste gedeelte eveneens apart bewoond werd. Zowel de ingang op de hoek als minstens één van de twee achterwoningen hebben nog de originele 17de-eeuwse spiltrappen die helemaal tot in de zolder doorloopt: een wenteltrap met een ronde eikenhouten spil en stoere dikke traptreden zonder profiel. Op de zolder bevinden zich nog 17de-eeuwse steektrappen, steile laddertrappen, eveneens met dikke treden zonder profiel. De winkel bestaat uit een hoog voorhuis, een tussenkamer, een opkamer en een achterkamer. De achterkamer heeft een moer- en kinderbalkenplafond met sleutelstukken met gesneden kopjes.
Bij de restauratie in 1955 werden door middel van pulsen betonnen palen ingebracht; één van de eerste panden in Amsterdam waar een dergelijk funderingsherstel plaatsvond. De houten onderpui werd in de oorspronkelijke toestand teruggebracht, waarbij het 17de-eeuwse basement met grote blokken dat aan de rechterzijde nog aanwezig was, aan de linkerzijde werd gereconstrueerd. Na de dure restauratie, die het interieur zoveel mogelijk intact liet, stond het pand enige tijd leeg, maar in 1957 betrok Max Schuhmacher de winkel en de bovenwoning en begon hier samen met zijn halfzus Wilma een antiquariaat die heden nog steeds bestaat.
Gebruikte literatuur:
- Bewaard in het hart, een selectie van 63 Amsterdamse woon- en pakhuizen uit de periode van 1450 tot 1825 gekozen uit een totaal van 650 percelen die tijdens de eerste tien jaar van het gemeentelijk Bureau Monumentenzorg zijn gerestaureerd (1953-1963). Amsterdam, 1965: p. 44
- J.F.M. den Boer. 'Van heien en heipalen en het probleem van de Amsterdamse bodem'. Jaarboek Amstelodamum 47 (1955): p. 27-47
- J. Lieverse. 'Een halve eeuw antiquariaat Schuhmacher'. Ons Amsterdam 54 (2002): p. 396-398
- Theo Rouwhorst. 'Oog voor detail. Houten onderpuien I.' Binnenstad 220 (feb. 2007)
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 1154
Adres: Geldersekade 107
Adressen: Geldersekade 107 1,2,H
Inschrijvingsdatum: 28-04-1970
Redengevende omschrijving: Hoekhuis met apart achterhuis (1534); lisenengevel onder latere rollagentop met omlopende gesneden puibalk.
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
Laatste wijziging: maart 2018