Amsterdam Monumentenstad

Adres: Geldersekade 82
Oud adres: M52, wijk 2, klein nr. 100, kadaster G1924, verponding 445
Postcode: 1012BL
Gebouwtype: Woonhuis
Geveltype: Verhoogde halsgevel
Bouwstijl: Hollands Classicisme
Bouwjaar: 1603±, 1644
Eigendom: Stadsgoed

(12 afbeeldingen)

Ouder pand kreeg in 1644 een nieuwe gevel, een verhoogde halsgevel met over vier verdiepingen doorlopende Dorische pilasters, merkwaardige klauwstukken, twee oeils-de-boeuf's. Interieur: 17de-eeuws houtskelet met korbelen, spiltrap, achtergevel met kruiskozijn.

Geldersekade 82 heeft een halsgevel met pilasters in de trant van Philips Vingboons en is goed bewaard gebleven, zij het dat de kruiskozijnen in de 18de eeuw gewijzigd zijn in schuiframen. Toch zijn de oude kruiskozijnen nog herkenbaar, terwijl op de derde verdieping nog de oorspronkelijke vensters met luiken aanwezig zijn. De lage onderpui is het resultaat van een 19de-eeuwse verbouwing. De topgevel heeft klauwstukken en oeils-de-boeuf (gebeeldhouwde ovale raampjes) van hoge kwaliteit. Het bovenste stukje (boven de rondboog op de pilasters) is door eigenaar/bewoner Ingwersen in 1974 gereconstrueerd op basis van tekeningen uit Vingboons' Afbeeldsels der voornaemste gebouwen.

Het pand is een typisch koopmanshuis: een woonhuis met pakzolders. Het bestaat uit een kelder, begane grond, insteekverdieping, drie verdiepingen en een zolder met vliering. Volgens de bouwkundigen van het Bureau Monumenten en Archeologie is het pand ouder dan de voorgevel, waarschijnlijk uit 1603/05. Het houtskelet zou uit die tijd dateren, ook al is het mogelijk dat de balklagen gedeeltelijk van later zijn. De grote op basis van een enkel origineel exemplaar teruggebrachte zwanenhalskorbelen corresponderen met de periode toen nog geen sprake was van een insteek.

Eveneens bijzonder is de 17de-eeuwse spiltrap die de verdiepingen met elkaar verbindt. De brandweer achtte deze houten spiltrap brandgevaarlijk en dus dreigde het zeldzame weinig ruimte innemende timmermanswerk gesloopt te worden. Op de zolder bevindt zich nog een gaaf bewaard gebleven hijsrad uit de bouwtijd. Ingewersen heeft de houten onderpui van de achtergevel gereconstrueerd. Kortom, het woonhuis heeft een monumentale waarde die niet onder doet voor het gereconstrueerde Rembrandthuis of authentieker, het Museum Ons lieve Heer op Solder. De kenner van het Amsterdamse woonhuis, Henk Zantkuijl, heeft Geldersekade 82 "één van de tien meest bijzondere huizen van de oude binnenstad" genoemd.

Gebruikte literatuur:

Walther Schoonenberg. 'Geldersekade 82. Uiterst zeldzaam 17de-eeuws interieur op de Geldersekade ontdekt.' Binnenstad 194 (juli 2002)

[Overige literatuur]

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 1180
Adres: Geldersekade 82
Adressen: Geldersekade 82 A B C D E F
Inschrijvingsdatum: 28-04-1970
Redengevende omschrijving: Pand met pilaster-halsgevel met drie oeils-de-boeuf (1644).

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]