Amsterdam Monumentenstad

Naam: Schreierstoren
Adres: Prins Hendrikkade 94
Postcode: 1012AE
Gebouwtype: Verdedigingswerk
Bouwstijl: Gotiek
Bouwjaar: 1499, 1779
Restauratie: 1966-1968

(13 afbeeldingen)

De Schreierstoren is een restant van de middeleeuwse stadsvesting van 1481, aan de veldzijde is de toren halfrond, aan de stadszijde vlak. De toren is vaak verbouwd: de bekroning en spits is van later. Ook de aanbouw is van later. De toren heeft twee gevelstenen, één uit 1569 en één uit 1945.

De Schreierstoren is een van de weinige restanten van de laatmiddeleeuwse stadsvesting van Amsterdam waarvan de bouw in 1481 begon. Aan de veldzijde is de toren halfrond, aan de stadszijde vlak. De toren is de enige vestingtoren die niet in de 17de eeuw van een bekroning van Hendrick de Keyser is voorzien, zoals dit bij de Montelbaanstoren en de Munttoren wel is gebeurd. Daarom verkeert de Schreierstoren nog in redelijk oorspronkelijke staat. De kantelen zijn echter verdwenen.

Tijdens groot onderhoud aan de gevels, in de herfst en winter van 2005 bestond de mogelijkheid om de toren zowel van buiten als van binnen bouwhistorisch te onderzoeken. De horizontale bouwnaad in het metselwerk duidt op een onderbreking in de bouw van de toren. Waarschijnlijk heeft men ervoor gekozen om tijdens de bouw van de stadsmuur eerst de ring rond de stad te sluiten, voordat men de torens heeft opgebouwd. De aanname dat de toren reeds in 1486 of 1490 gereed was is niet langer houdbaar. Het dendrochronologisch onderzoek heeft uitgewezen dat het hout dat voor de kapconstructie is gebruikt pas in de winter van 1498-1499 is gekapt, zodat de toren op zijn vroegst in de zomer van 1499 voltooid kan zijn.

Over de historische indeling van de toren is relatief weinig achterhaald, vanwege een restauratie in de jaren 1966-1968, zonder dat er iets van de bestaande toestand werd vastgelegd. Of de historische indeling nog bestond is overigens de vraag: in 1779 is de toren hersteld door stadsarchitect Abraham van der Hart. De huidige bekroning zonder kantelen dateert uit 1779. Ook de aanbouw is van later.

Gebruikte literatuur:

Gabri van Tussenbroek. 'De Schreierstoren van binnen en van buiten. Een van de laatste restanten van de Amsterdamse stadsommuring bouwhistorisch onderzocht.' Bulletin KNOB 106 (2007): p. 201-214

[Overige literatuur]

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 4148
Adres: Prins Hendrikkade 94
Adressen: Prins Hendrikkade 94 ;Prins Hendrikkade 95
Inschrijvingsdatum: 01-09-1970
Redengevende omschrijving: Schreierstoren. Aan de veldzijde halfronde, aan de stadszijde vlakke muurtoren van de ommuring van 1481, Dikwijls verbouwd, bekroning en spits later. Velerlei aanbouwsels.

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]