Rokin 112 
Arti et Amicitiae
Naam: Arti et Amicitiae
Adres: Rokin 112
Oud adres: D108, wijk 27, klein nr. 171, kadaster F3451, verponding 3800
Postcode: 1012LB
Gebouwtype: Vereniging/horeca
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl:
Neostijlen
Bouwjaar: 1855, 1893/94
Architect: J.H.Leliman (1855); A.C. Bleijs en H.P. Berlage (1893/94)
Opdrachtgever: Vereniging Arti et Amicitiae
Restauratie: 1962/64
(12 afbeeldingen)
Symmetrische en zeven traveeën brede gepleisterde lijstgevel, vroeg voorbeeld van het eclecticisme, bekroond door een klein fronton met in het timpaan een gevleugelde ossenkop. Boven de rijk bewerkte kapitelen van de pilasters staan beelden die de bouw-, beeldhouw-, graveer- en schilderkunst symboleren (het zijn replica's, de originelen staan in de sociëteitszaal). Interieur: hal en trappenhuis van H.P. Berlage.
In 1840 verwierf de kort daarvoor opgerichte kunstenaarsvereniging Arti et Amicitiae een pand aan het Rokin vlakbij de hoek met het Spui. Een jaar later werd op de verdieping van het pand een kunstzaal gebouwd naar ontwerp van M.G. Tetar van Elven. In 1855/56 volgde uitbreiding met het hoekpand, waarna beide panden werden samengevoegd tot één gebouw achter een nieuwe (huidige) voorgevel. Verantwoordelijk voor het uitgevoerde ontwerp was architect J.H. Leliman.
Hij ontwierp een tweede kunstzaal, een kopie van de eerste. In 1893/94 werd de indeling van het gebouw gewijzigd, waarbij de vertrekken op de begane grond werden verenigd tot een grote sociëteitszaal, de hoofdingang naar het Spui werd verplaatst en het trappenhuis en meubilair werden vernieuwd. De verbouwing werd uitgevoerd onder leiding van de architecten A.C. Bleys en H.P. Berlage. Na kleine verbouwingen in 1936 en 1950 werd het gebouw in de jaren 1962/64 gerestaureerd door het bouwbureau van het Aalsmeerder Veerhuis (St. Diogenes) naar plannen van J. Schipper. Bij die gelegenheid werd de hoofdingang weer naar het Rokin verplaatst.
De symmetrische en zeven traveeën brede gepleisterde voorgevel is een vroeg voorbeeld van het eclecticisme in Amsterdam. De voorgevel wordt bekroond met een klein fronton. In het bewerkte veld of timpaan is een zandstenen gevleugelde ossenkop aangebracht. De ossenkop is het embleem van Arti en oorspronkelijk symbool van de evangelist Lucas, patroonheilige van de schilders.
Boven de rijk bewerkte kapitelen van de pilasters werden beschilderde en oorspronkelijk in grenenhout uitgevoerde beelden geplaatst van de hand van F. Stracké. Zij symboliseren (v.l.n.r.) de bouw-, beeldhouw-, graveer- en schilderkunst. De huidige beelden zijn gepatineerde bronzen afgietsels van de oorspronkelijke beelden, die overigens na een intensieve restauratie konden worden behouden en in de sociëteitszaal worden bewaard.
Het in vakken verdeelde plafond van die zaal is rijk en gevarieerd betimmerd en met ornamenten beschilderd. Tegen de bouwmuur is een in 17de-eeuwse stijl uitgevoerde schouw geplaatst, naar ontwerp van Bleys. Berlage tekende voor het in grote variatie uitgevoerde meubilair in de zaal, waarvan veel bewaard is gebleven.
Ook de hal en het trappenhuis zijn grotendeels ontworpen door Berlage. Een brede bordestrap voert naar de kunstzalen op de verdieping. De lambriseringen en de rijk gesneden hoofd - en tussenbalusters zijn uitgevoerd in eikenhout. Ongeveer halverwege de trap is een gesneden houten standaard opgenomen waarop een fraaie gietijzeren gaskroon is geplaatst. Het vierkante en baldakijn-achtige houten plafond in het trappenhuis is in gedecoreerde vakken verdeeld. De steekkappen van de daaronder gelegen (gedeeltelijke) tongewelven zijn aan de binnenzijde voorzien van geschilderde plantmotieven. Twee bepleisterde rondbogen, ondersteund door een marmeren zuil in het midden en pilasters tegen de wanden scheiden het plafond van het trappenhuis van dat van de verdieping.
MIP-nummer: 10314
Functie: Soci?teit
Architect: Leliman, J.H.
Jaartal: 1855
Bouwstijl: Eclecticisme
Het Monumenten Inventarisatie Project, afgekort MIP, is een landelijk project van de Nederlandse Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed dat tussen 1986 en 1995 werd uitgevoerd. In de MIP-database zijn cultuurhistorische gegevens opgenomen van 152.400 waardevolle Nederlandse gebouwde objecten uit de periode 1850-1940. Het inventarisatieproject leidde tot de aanwijzing van rijksmonumenten: het Monumenten Selectie Project (MSP). Niet alle MIP-panden werden beschermde rijksmonumenten. Meer informatie: www.nationaalgeoregister.nl.
Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 5014
Adres: Rokin 112
Adressen: Rokin 112 ;Spui 1
Inschrijvingsdatum: 23-09-1970
Redengevende omschrijving: Gebouw der Vereniging Arti et Amicitiae, uit een ouder pand verbouwd in 1855 door J.H.Leliman, met rijk versierde gepleisterde gevel.
RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.
Laatste wijziging: april 2021
