Singel 126-130

Adres: Singel 126-130
Oud adres: 126: RR9, wijk 30, klein nr. 321, kadaster F552, verponding 5195
128: RR10, wijk 30, klein nr. 322, kadaster F553, verponding 5194
130: RR11, wijk 30, klein nr. 323, kadaster F554, verponding 5193
Postcode: 1015AE
Gebouwtype: Handelsgebouw/kantoor
Geveltype: Lijstgevel
Bouwstijl: Hedendaags
Bouwjaar: 1769, 1915-1916
Architect: H.J.M. Walenkamp (1915)
Opdrachtgever: Coöperatieve Vereeniging Centraal Beheer (1915)

(24 afbeeldingen)

Singel 126-130

In 1915/16 vond een verbouwing plaats waarbij Singel 130 werd uitgebreid met behoud van het oude interieur op nr. 130. Moderne lijstgevel in natuurstenen beeldhouwwerk in de top van de zijlisenen gedateerd (links ANNO, rechts 1916). Interieur: (van nr. 130) fraaie brede stucwerkgang late Lodewijk XV-stijl uit 1769 met klok en windwijzer t.o. elkaar in nissen en reliëf met putti boven deur zaal, smeedijzeren trapleuning in de gang, houten balusters trap daarboven, stucwerkplafond met vier werelddelen, marmeren schouw en twee deurstukken (gesigneerd/gedateerd J. Buys 1769) in zaal.

In 1928 werd een selectie gemaakt van de meest waardevolle panden die als rijksmonument beschermd moesten worden. Singel 126-130 werd overgeslagen omdat de voorgevel uit 1915/16 dateert: alleen panden van vóór 1800 kwamen immers in aanmerking voor de monumentenlijst. Daardoor werden ten onrechte panden overgeslagen waar achter een nieuwe gevel een waardevol ouder interieur schuil gaat. Een voorbeeld daarvan is Singel 126-130. In 2004 werd het pand een gemeentelijk monument.

Singel 130 is verbouwd door architect Walenkamp in opdracht van de Coöperatieve Vereeniging Centraal Beheer in 1915/16. Het pand werd uitgebreid met nieuwbouw ter plaatse van de gesloopte kleine panden nr. 126 en 128. Er werd een nieuwe gevel voor dit complex opgetrokken van zes traveeën breed, waarbij de oude ingang van nr. 130, oorspronkelijk de meest rechtse travee van het oude pand, nu in de derde travee terecht kwam. Van de enkele stoep werd een dubbele gemaakt. Het waardevolle interieur van nr. 130 bleef gehandhaafd: er werden doorbraken gemaakt door de rechter zijgevel van het oude pand. De eerste steen werd gelegd op 8 juni 1915 en de opening van het bedrijfspand vond plaats op 29 maart 1916.

Achter de voordeur bevindt zich een bijzonder fraaie marmeren gang in een late Lodewijk XV-stijl, waarvan de schijndeuren aan de rechterzijde zijn doorgebroken naar de nieuwbouw. De gang is 2,2 m breed en heeft nog de oorspronkelijke marmeren vloer en lambrizeringen. De marmeren vloerplaten hebben een symmetrisch adertekening omdat de platen uit één blok marmer zijn gezaagd ('open boek'). In twee tegenover elkaar geplaatste nissen zijn een staande windwijzer (links) en klok (rechts) in het stucwerk opgenomen. Op de wijzerplaat van de windwijzer is de naam van de maker aangebracht: Carel Christoffer Tappé.

De gang loopt helemaal door tot aan het achterhuis, waarbij zoals gebruikelijk in het tussenlid tussen voor- en achterhuis het trappenhuis is aangebracht bestaande uit een trap met een smeedijzeren traphek in de gang en houten balusters op de trap naar de verdiepingen, een combinatie van een ijzeren leuning met een houten balustertrap die vrij uniek is. Boven de ingang naar de zaal (van het achterhuis) is een stucreliëf aangebracht met vier putti, waarvan één de god van de handel, Mercurius, vertegenwoordigt: hij zit op goederen en draagt een geldbuidel. In de zaal is nog het interieur aanwezig uit dezelfde bouwtijd als de gang: het rijk gedecoreerde stucwerk van het plafond bevat in de hoeken reliëfs die de vier werelddelen Azië, Afrika, Amerika en Europa voorstellen. Boven de ingangsdeur en de deur naar de vroegere pruikenkamer zijn de bovendeurstukken nog aanwezig met voorstellingen van resp. Venus en Adonis en Vertumnus en Pomona. De schilderstukjes zijn gesigneerd en gedateerd J. Buys 1769. Jacobus Buys (1724-1801) was een in Amsterdam veel gevraagde schilder voor het interieur van Amsterdamse grachtenhuizen. Met het jaartal 1769 mogen we aannemen dat gang, trappenhuis en de zaal allemaal uit dat jaar zijn. Wie goed kijkt, ziet in de ornamenten niet alleen de Lodewijk XV-stijl maar ook al de strikjes die wij uit de Lodewijk XVI-stijl kennen, zodat we kunnen spreken van een overgangsstijl.

Gebruikte literatuur:

Marlin Burkunk. 'Toets en proef der loffelijker bouwkonst'. Stadsherstel op de Wallen en in de Haarlemmerbuurt. Open Monumentendag 1996, Amsterdam, 1996: p. 111
Dick van der Horst en Martin Pruijs. 'Tot cieraet deser stede'. 20 monumenten in de historische kern van Amsterdam Open Monumentendag 1994, Amsterdam, 1994: p. 68
Hans Tulleners. Het Singel in Amsterdam. 23 monumenten aan een voormalige verdedigingsgracht. Open Monumentendag 1990. Amsterdam, 1990: p. 46
H.J. Zantkuijl. Bouwen in Amsterdam. Amsterdam, 1993: p. 457

[Overige literatuur]

MIP-nummer: 13229
Functie: Bankgebouw
Architect: Walenkamp, H.J.M.
Jaartal: 1915±
Bouwstijl: Rationalisme

Het Monumenten Inventarisatie Project, afgekort MIP, is een landelijk project van de Nederlandse Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed dat tussen 1986 en 1995 werd uitgevoerd. In de MIP-database zijn cultuurhistorische gegevens opgenomen van 152.400 waardevolle Nederlandse gebouwde objecten uit de periode 1850-1940. Het inventarisatieproject leidde tot de aanwijzing van rijksmonumenten: het Monumenten Selectie Project (MSP). Niet alle MIP-panden werden beschermde rijksmonumenten. Meer informatie: www.nationaalgeoregister.nl.

Monumentenstatus: GM
Monumentennummer: 203061
Adres: Singel 126-130
Adressen: Singel 126 ;Singel 130
Inschrijvingsdatum: 21-09-2004
Redengevende omschrijving: geen beschrijving

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.