Amsterdam Monumentenstad

Bloemgracht 108

Adres: Bloemgracht 108
Oud adres: MM56, wijk 43, klein nr. 51, kadaster D5180, verponding 2964
Postcode: 1015TN
Gebouwtype: Woonhuis
Geveltype: Halsgevel
Bouwstijl: Hollands Classicisme
Bouwjaar: 1644
Eigendom: Vereniging Hendrick de Keyser 1962
Restauratie: 1963, 1996, 2019

(12 afbeeldingen)

Bloemgracht 108

De halve pilasters verraden dat dit woonhuis oorspronkelijk de middelste was van een drieling, met Bloemgracht 106 en 110, met identieke gevels, een voorbeeld dus van seriematig bouwen in de 17de eeuw in opdracht van een belegger voor de verhuur. Het is een "klein model Vingboonsgevel", een navolging van de architectuur in Hollands Classicisme van Philips Vingboons door aannemers op kleine schaal. Dit is één van de vroegste voorbeelden van zo'n navolging, misschien wel de oudste, waarbij de middelste pilasters in de top doorlopen (vergelijk Brouwersgracht 218 en Prinsengracht 36). De halsgevel wordt bekroond door een driehoekig topfronton. De jaartalsteen geeft het bouwjaar 1644 aan. De puibalk uit de bouwtijd is bijzonder fraai. De ramen op de eerste verdieping zijn gewijzigd, waarbij de pilasters zijn weggebroken. Oorspronkelijk zal er een drietal ramen zijn geweest, smal-breed-smal, zoals ook op de verdieping daarboven: een kruiskozijn in het midden en halve kruiskozijnen daarnaast (zie de reconstructietekening). De drieling bestond vóór de verbouwing van de buurpanden uit drie identieke halsgevels die de buitenste pilasters met elkaar deelden. Overigens is het fronton mogelijk al eens opnieuw gemaakt: het is erg scherp vergeleken met het andere steenwerk van de gevel.

Bij de restauratie in 1996 werd een drijvende kelder ontdekt. Sinds 1963 was in het pand een hotel gevestigd dat diverse kamertjes had getimmerd waardoor er weinig was te zien van het historische casco. Bij de ontmanteling daarvan in 2019 kwamen grenenhouten balklagen en eikenhouten sleutelstukken onder de balken tevoorschijn, op iedere verdieping met een ander profiel, identiek aan de exemplaren in het buurpand. Waar de sleutelstukken ontbraken werden zij bijgemaakt. Op basis van de bouwsporen werd de historische indeling van het huis teruggebracht. Overigens bleek dat inwendig nog steeds sprake is van een drieling: de bouwmuren zijn gemeenschappelijk en ook was er bij de kap sprake van een gedeelde constructie. Sommige vloerbalken lopen zelfs door in de buurpanden.

Gebruikte literatuur:

• R. Meischke, H.J. Zantkuijl, W. Raue en P.T.E.E. Rosenberg. Huizen in Nederland. Amsterdam. Zwolle, 1995: p. 300-302
• Jaarverslag Vereniging Hendrick de Keyser 1996: p. 11

[Overige literatuur]

Monumentenstatus: RM
Monumentennummer: 567
Adres: Bloemgracht 108
Adressen: Bloemgracht 108
Inschrijvingsdatum: 14-04-1970
Redengevende omschrijving: Pand met pilaster-halsgevel (1644) met gesneden puilijst en jaartalsteen.

RM = Rijksmonument. Rijksmonumenten zijn gebouwen of andere objecten die van nationaal belang zijn. Bijvoorbeeld door hun schoonheid of door de geschiedenis van het pand voor Nederland. Nederland telt bijna 62.000 rijksmonumenten. Daarvan bevinden zich 6.635 in de Amsterdamse binnenstad (op 1 januari 2017). Vrijwel alle beschermde rijksmonumenten zijn geregistreerd in 1970.
GM = Gemeentelijk monument. Sommige panden hebben een bijzondere betekenis voor een stad, dorp of regio. In dat geval kan de gemeente zo'n pand op de gemeentelijke monumentenlijst plaatsen. In de Amsterdamse binnenstad bevinden zich 1.193 door de gemeente Amsterdam beschermde monumenten (op 1 januari 2017).
Redengevende omschrijving = Een beschrijving van de belangrijkste uiterlijke kenmerken van het object op het moment van opname op de monumentenlijst. De redengevende omschrijving heeft de status van juridisch document en geeft de reden aan waarom het object is geplaatst op de monumentenlijst. Meer informatie: cultureelerfgoed.nl.

[Toon locatie op historische kaarten]